नागपूर: मकर संक्रांतीला आता अवघे वीस दिवस शिल्लक आहेत आणि पतंग उडवणा-यांचा उत्साह उत्कटतेत बदलत आहे. या पारंपारिक उत्सवाला कोणतेही बंधन नाही, पण पतंग उडवण्यासाठी वापरण्यात येणारा स्वस्त आणि प्राणघातक चिनी नायलॉन मांजा अजूनही सर्वत्र दिसत आहे आणि त्याचे धोकादायक परिणामही सर्वत्र दिसतात. पण मुद्दा हा आहे की सरकारने बंदी लावून जवळपास पाच वर्षे उलटून गेली आहेत तरी पतंग उडविणा-यांना हा सुलभतेने मिळतो आहे आणि बेधड़क विकला जात आहे.
उल्लेखनीय आहे की चिनी मांजा म्हणून ओळखला जाणारा हा कुख्यात मांजा धोकादायक प्लास्टिक उत्पादनांपैकी एक आहे. सुमारे दहा वर्षांपूर्वी हा ट्रेंडमध्ये आला आणि हलका, मजबूत आणि स्वस्त असल्याने लवकरच संपूर्ण तरुणांचा आवडता झाला. गेल्या आठ महिन्यांपासून मुलांना अभ्यासात चांगलीच विश्रांती मिळाली आहे, त्यामुळे पावसाळा संपल्यानंतर पासूनच मुले पतंग उडवण्यात बराच वेळ घालवत आहेत. त्यामुळे पतंग, मांजा आणि इतर साहित्य विक्री शहरभर जोरात वाढली आहे. शहरातील सर्व बाजूंस मोकळ्या शेतात, रिकाम्या ले आऊट व टेरेसवर चढून मुले पतंग उडवित आहेत.
शहरात जुनी शुकवारी, इतवारी, गोकुळपेठ इत्यादी भागातील पतंग आणि मांजाची दुकाने स्टाईलिशपणे पतंगा सजवून सुरू केली जातात. प्लास्टिक, जर्मन ताव, जिलेटिन आणि कपड्यांपासून बनविलेले विविध प्रकारचे पतंग उपलब्ध आहेत. बाजारात चीनच्या नायलॉन मांजावर बंदी आहे. विक्रेत्यांनुसार दुकानांमध्ये बरेलीचा 9 तार मांजा आहे, असा तो दुकानांमध्ये उघडपणे दृश्यमान आहे, परंतु वास्तविकता अशी आहे की ग्राहकांच्या मागणीनुसार बरेच विक्रेते अद्याप नायलॉन मांजा देत आहेत. पतंग उडवताना मुलांच्या हातात हाच मांजा दिसून येत आहे.
पक्षी, मानवांसाठी मृत्यूचे सापळे: दरवर्षी नायलॉन मांजाने मोठ्या संख्येने पक्षी अडकून जखमी होतात आणि शेवटी मरतात. शहरातील सर्व भागात नायलॉन मांजा जाळ्याप्रमाणे लपेटला राहतो आहे आणि तो बर्‍याच वर्षांपर्यंत राहतो. पक्ष्यांचे वक्र पंजे आणि नखे त्यात अडकतात आणि पंख वाईटरित्या अडकतात. विशेषत: रात्री झाडांवर बसलेल्या घुबडांसाठी हा अधिक प्राणघातक असल्याचे सिद्ध होत आहे. या व्यतिरिक्त, नायलॉन मांजासह पतंग उडवल्यामुळे बरेच लोक जखमी होतात आणि बर्‍याच लोकांचा मृत्यू होतो.
प्रशासनाने वेळीच कारवाई केली पाहिजेः प्रशासनाच्या संबंधित विभागाने गुप्तपणे विक्री केली जाणा-या नायलॉन मांजा विक्रेत्यांवर कारवाई करावी, असे आवाहन पर्यावरणप्रेमी आणि जागरूक नागरिकांनी केले आहे. संक्रांतीचा सण जवळ येत असताना पतंग खरेदीचा उत्साह उत्कंठेत बदलू लागला आहे. नायलॉन मांजा देखील शहरभर पसरला आहे. यावर वेळीच बंदी घातली नाही तर ती प्राणघातक ठरेल.
