अंध मदत संघ नागपूर आणि समृद्धी क्षमाता विकास अवम अनुसंधान मंडळ (सक्षम) यांनी दृष्टिहीनांसाठी देशातील पहिले रेडिओ चॅनल तयार केले आहे, ज्याचे नाव ‘रेडिओ अक्ष’ आहे. ही संकल्पना समृद्धी क्षमाता विकास द्वारे प्रदान केलेल्या ऑडिओबुकच्या बदल्यात विकसित करण्यात आली आहे. कोविड-19 साथीच्या रोगाने लादलेल्या प्रवासाच्या मर्यादांमुळे बंद झालेल्या त्यांच्या डिजिटल उपकरणांवर दृष्टिहीन अपंगांसाठी अवम अनुसंधान मंडळ.
शिरीष दारव्हेकर, चॅनेलचे समन्वयक आणि समृद्धी क्षेत्र विकास अवम अनुसंधान मंडळाचे सदस्य यांनी एएनआयला सांगितले की, “गेल्या काही वर्षांपासून दृष्टिहीन लोक आमच्याकडे यायचे आणि त्यांच्या डिव्हाइसवर आम्ही तयार केलेली त्यांची ऑडिओबुक मिळवत. पण COVID-19 ने हे थांबवले. त्याचा त्यांच्या शिक्षणावर परिणाम झाला त्यामुळे आम्हाला स्टँड बाय व्यवस्थेचा विचार करावा लागला. आम्हाला भारतात इंटरनेट रेडिओ सुरू झाल्याची माहिती मिळाली आणि आम्ही त्यासाठी सॉफ्टवेअर बनवणाऱ्या कंपनीशी संपर्क साधला. आमच्या गरजा त्यांच्यासाठी अद्वितीय असल्या तरी त्यांनी सहकार्याचे आश्वासन दिले. दृष्टिहीनांसाठी हा कदाचित पहिला इंटरनेट रेडिओ आहे.” “FM आणि AM च्या विपरीत, इंटरनेट रेडिओला भौगोलिक मर्यादा नाहीत. सामग्री पूर्व-रेकॉर्ड केलेली आहे. आमच्याकडे रेडिओवर विविध विषयांसाठी सादरकर्ते आहेत. आमच्याकडे 20 लोकांची टीम आहे, ज्यात बहुतांश महिला गृहिणी आहेत. ते प्रशिक्षित आहेत आणि त्यांचे कार्य चांगले जाणतात. कोणालाही पगार दिला जात नाही, सर्वांमध्ये दासतेची भावना आहे,” असे ते म्हणाले
विविध विषयांचा समावेश असलेली शैक्षणिक संसाधने या प्लॅटफॉर्मद्वारे दृष्टिहीन लोकांच्या मालकीच्या डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध करून दिली जातात, जे FM आणि AM रेडिओच्या विपरीत, इंटरनेट रेडिओचे तंत्रज्ञान वापरले जाते, जे कोठूनही माहितीच्या या विशाल बँकेत प्रवेश करू शकतात. भौगोलिक मर्यादा माहीत नाही. प्रशिक्षित स्वयंसेवकांची एक समर्पित टीम, बहुतेक महिला, रेडिओ चॅनेलसाठी सामग्री तयार करण्यात मदत करतात, जी संपूर्ण भारत आणि जगभरातील दृष्टिहीनांना प्रवाहित केली जाऊ शकते. मोठ्या प्रमाणात सामग्री, ध्वनिमुद्रण, ध्वनी संपादन आणि दुरुस्त्या करण्याच्या जटिल, काळजीपूर्वक पार पाडलेल्या प्रक्रियेमुळे उत्पादकता कमी होत नाही आणि दास्यत्वाची भावना संपूर्ण टीमला मार्गदर्शन करते.
दारव्हेकर म्हणाले की, त्यांच्या चॅनेलला मर्यादित, तरीही लोकांचा उदंड प्रतिसाद मिळाला आहे आणि त्यांनी सांगितले की, ही सेवा येत्या काही दिवसांत अधिक व्यापक होईल आणि हे चॅनल प्ले स्टोअरवर आणि ऍपल उपकरणांवर झेनो रेडिओद्वारे उपलब्ध असल्याची माहिती दिली. “फक्त दोन ते चार दिवसांत आमच्याकडे जवळपास 161 श्रोते आहेत. ते खूप उत्साहवर्धक चित्र रंगवते,”असे ते म्हणाले.
या वाहिनीसाठी काम करणाऱ्या एका स्वयंसेवकाने सांगितले की, “दृष्टीहीनांसाठी अशा गोष्टी केल्याने मला आनंद होतो. आकाश रेडिओच्या माध्यमातून ते घरबसल्या अभ्यास करू शकतात. यासाठी मला थोडाफार फुरसतीचा वेळ मिळतो आणि त्यासाठी दररोज दुपारच्या एक किंवा दोन तासांचे योगदान देतो.” ब्रेल लिपीत पुस्तके नेहमीच उपलब्ध नसल्यामुळे रेडिओ चॅनेलचा मोठा फायदा होत असल्याचे चॅनलच्या एका लाभार्थ्याने ANI ला निदर्शनास आणून दिले. “आता आम्हाला अधिक माहिती मिळेल आणि आमचा अभ्यास सोपा होईल. आम्हाला असे वाटते की आम्ही वर्गात वर्गात जात आहोत. दृष्टिहीनांसाठी हा एक उत्तम उपक्रम आहे,” असे ते म्हणाले.
